Kıymetli gençler, Rabbimizin yarattığı en üstün ve eşrefi mahlûkat olan kardeşlerim!
Günümüzde hızla yayılan ve hayatımızda olumsuz etkilere neden olan bağımlılıklar konusu, bizim ve sevdiklerimizin başarılı, mutlu ve sağlıklı bir yaşam sürmesi ile manevi yönümüzün güçlü olmasının önündeki en büyük engellerden biridir. Bağımlılıkların insan hayatına etkisini incelediğimizde bağımlılığı "modern kölelikler” olarak adlandırabiliriz.
Bağımlılıklar aynı zamanda ülkemize yönelik gizli bir savaş argümanı olarak da kullanılmaktadır.15Temmuz girişiminde de yaşadığımız gibi dış güçler, tarih boyunca savaş meydanlarında diz çöktüremedikleri bu milleti bağımlılıklar gibi yan unsurlar ile cephe dışından yenme ve kontrol altına almaya çalışmışlardır. Bağımlılıklar en büyük gücümüz, enerji kaynağımız ve hazinemiz olan siz gençlerimiz ile güçlü aile bağlarımızı yok edecek bir olgudur. Dolayısıyla konu ile ilgili bilgi sahibi olmak ve etkin bir şekilde mücadele etmek zorundayız. Bu yazımızda bağımlılık nedir? İnsanlar nasıl ve neden bağımlı olur ve çözüm yolları nelerdir gibi soruların cevaplarını vermeye çalışacağız.
Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık; kişinin kullandığı bir nesne veya bir eylem üzerinde kontrolü kaybetmesi ve onsuz yaşam sürememeye başlamasıdır. Yani kullanım ve davranışta irade kalkar ve kişi istese de istemese de bağımlı kullanımı veya davranış sürdürür. Bu kullanım ve davranış zamanla hayatın ciddi bir bölümünü kaplar. Kişi yapmak zorunda olduğu işler ve ilişkiler dışında bütün vaktini ve fiziksel enerjisini büyük oranda bağımlı olduğu maddeye veya eyleme ayırır. Yani "modern köle” haline gelir.
Bağımlılık Türleri Nelerdir?
A- Madde Bağımlılığı
Kullanılan maddeyi daha fazla alma isteğidir. Madde alınmadığında yoksunluk belirtileri doğması ile maddenin varlığına duyulan fizyolojik isteği ifade eder.
B- Davranışsal Bağımlılıklar
Kişinin kendisine veya çevresine zarar veren davranışlar sergilemesine yol açan dürtü ve güdülerini kontrol edememesi sonrasında bir nesneye veya olguya aşırı muhtaç hale gelmesidir. Normal dışı seyir gösteren anormal davranışlardır. Kişi bu nesneler olmaksızın hayatını sürdüremeyeceğini, verimli olamayacağını ve işe yaramayacağını düşünür.
En yaygın davranışsal bağımlılıklar;
İnternet Bağımlılığı
Sosyal Medya Bağımlılığı
Akıllı Telefon Bağımlılığı
Dijital Oyun Bağımlılığı
Bahis, Şans Oyunları ve Kumar Bağımlılığı
Kişiye Bağımlılık
Yeme Bağımlılığı
Spor (Egzersiz) Bağımlılığı,
iş Bağımlılığı
Ayrıca kişiye özgü çok farklı bağımlılıklar da bulunmaktadır.
"Huzuru Haramda Arayana Huzur Haram Olur"
İnsanlar Neden ve Nasıl Bağımlı Olur?
Hiçbir neden bağımlılığı tek başına açıklamaya yeterli değildir. İnsanların bağımlı olmasının arka planında psikolojik, çevresel, sosyal, biyolojik ve genetik nedenler olabilmektedir. Bağımlılığın en genel nedeni ise, fıtrata (yaratılışa) aykırı davranmak ve yaşamaktır. Nasıl ki bir makineyi icat eden mucit aynı zamanda onu doğru, sorunsuz ve uzun süre kullanmak için neler yapılması gerektiğini söyler ve bunlara uyulduğunda yaşanacak problemler en aza inerse, insan da fıtratına uygun davranır ve ona göre yaşarsa, karşılaşacağı sorunlar en aza iner ve karşılaştığı problemleri daha kolay çözülebilir. Fıtrat, kelime anlamı olarak "orijinal” olmaktır; insanın orijinal halini muhafaza etmesidir. Nasıl ki orijinal elektronik aletlerimiz için çakma, yan sanayi yedek parça kullanmak istemeyiz, çünkü orijinalliğine zarar verir, makinenin ahengini bozar. Aynı şekilde dizel bir araca dizel yakıt yerine benzin konulduğunda orijinalliğine (üretimine) aykırı olduğu için araç nasıl arızalanırsa, insanlar için de fıtrata aykırı yaşamak sorunlar yaşanmasına ve bir şeylere bağımlı olunmasına neden olabilir. Rabbimiz Kur'an-ı Kerim'de Rum Suresi 30. ayette, "Hakka yönelen bir kimse olarak yüzünü dine çevir. Allah'ın insanları üzerinde yarattığı fıtrata sımsıkı tutun. Allah'ın yaratmasında hiçbir değiştirme yoktur. İşte bu dosdoğru dindir. Fakat insanların çoğu bilmezler." buyurmaktadır.
Genel hatları ile kişilerin bağımlı olmasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz;
Kişinin hayatını anlamlandıramaması, varoluş gerekçesi ve yaşama gayesi konusunda bir fikri olmaması,
Yanlış tercihlerde bulunma. Eş, meslek, iş seçimi gibi hayatımızın en önemli kararlarında yanlış tercihlerde bulunulması,
Ergenlik döneminde kimlik bunalımı yaşanması ve faydalı işlerle meşgul olunmaması,
Başarısızlık ve değersizlik hissi,
Medya, internet ve her türlü iletişim kanallarında özendirici yayınlar ile merak uyandırılması
Huzursuz - mutsuz aile yapısı,
Yanlış arkadaş ve kötü ortamlar,
Kolay ulaşılabilir olması,
Yanlış kültürel özellikler,
Korkularımız ve onlarla baş edebilme yöntemlerini geliştirememiş olmak,
Olamadıklarımız. Hayatta herkes her şeye sahip olamaz her isteği de olmaz, bu bilinç olmadığı zaman kişi olamadıklarının üzüntüsü ile zararlı alışkanlıklara yönelebilir.
Sosyal becerilerin zayıf olması,
Çevrenin, arkadaş ortamının yanlış teklif ve taleplerine hayır diyememek,
Monoton bir hayat yaşamak, sürekli benzer işlerle meşguliyet,
Negatif düşünce, her şeye olumsuz bakmak ve yorumlamak,
Aşrı stresli bir hayat sürmek,
Kendini kanıtlama ve büyüdüğünü göstermeye çalışmak,
Göç, işsizlik, çocuk yaşta çalışmak, düşük okul başarısı gibi nedenlerden dolayı insanlar zararlı alışkanlıklara yönelmekteler.
"Bağımlılıklar hayatımızda, çarpma işlemindeki 'Sıfır' etkisine sahiptin Yani bağımlılık hayatımızı değerli kılan; başarı, mutluluk, sağlık, para, aile vb. her şeyi yok eder, sıfırlar.”
Bağımlılığın Etkileri ve Zararları Nelerdir?
Bağımlılıklar, hayatımızı her yönü ile mahvetme etkisine sahiptir. Çünkü bağımlılıklardan dolayı;
Özgürlüğümüzü kaybederiz. Biri gelip size: "Benim kölem olur musun?” dese nasıl bir tepki verirsiniz? Bu asla kabul edilebilir bir şey değildir. Ancak bağımlı olmak modern köleliktir. Bağımlı olan kişi, iradesini kaybetmiştir.
Ruh ve beden sağlımızı kaybederiz. Bağımlılıklar ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Psikolojik rahatsızlıklar olabileceği gibi kanser, siroz, böbrek yetmezliği başta olmak üzere bedensel rahatsızlıklarla karşı karşıya kalabiliriz.
Aile düzeni bozulur. Bağımlı bir kişi yaşadığı sorunlardan dolayı sadece kendisiyle ilgli değil ailesi ve yakınlarına yönelik sorumluluklarını da yerine getiremez. Sonuç olarak bir birini tetikleyen pek çok problem ortaya çıkar.
Sosyal hayatımız ve ilişkilerimiz bozulur. Bağımlılıklardan dolayı normal hayatımıza devam edemeyiz, ailemiz ve arkadaşlarımızla olan ilişkilerimiz bozulur.
Sağlıklı iletişim kuramayız. Bağımlılar, yaşadıkları ruhsal ve bedensel sağlık sorunları nedeniyle sağlıklı iletişim kuramazlar.
Uyku düzenimiz bozulur. Hayatımızı artık bağımlı olduğumuz şey yönlendirdiği için ona göre hareket ederiz. Gerek onunla meşguliyet, gerekse yol açtığı sorunlardan dolayı bağımlı kişilerin sağlıklı uyku düzeni olmaz.
Özgüvenimizi kaybederiz. Bağımlılığın yol açtığı ruhsal bozukluklar nedeniyle kendimize olan inancımızı yitiririz. Bağımlılığı yenememe, başarısızlığının yol açtığı moral bozukluğu ve diğer işlerimiz için de bizi öz güvensizliğe sürükler.
Ekonomik olarak zarara uğrarız. Başta işimizi kaybetmek olmak üzere ciddi ekonomik maliyetler ile karşı karşıya kalabiliriz. Bağımlı olunan nesne veya eylem için harcanan paraya ek olarak bağımlılığın yol açtığı sorunları çözmeye harcanan para ve dolaylı birçok maliyetlere neden olmaktadır. Bağımlılıkta irade ortadan kalkmaktadır. Bağımlısı olduğumuz her ne ise o irademizin bir kısmını ele geçirdiği için bizi de o yönetmektedir. Ortada irade ve akıl yoksa hiçbir şeyimiz yoktur ve olan da yok olacaktır. Yani dünya ve ahiret hayatımız "tehlikede” Peki, bu tehlikeye karşı ne yapmalıyız, nasıl korunmalıyız?
"Kader, gayrete âşıktır"
Bağımlılıklara yakalanmamak için neler yapmalıyız?
Günümüz koşullarında herkesin bir şeye bağımlı olma riski bulunmaktadır. Bu zararlı alışkanlıklardan korunmak için çok dikkatli olmalıyız. Bağımlılıklardan en iyi korunma yöntemi ise güzel, faydalı, iyi işlerle meşgul olma ve başkalarının da güzel, faydalı, iyi işlerle meşgul olması için çalışılmaktır. Genel olarak bağımlılıklardan korunmak için;
Fıtratımıza uygun bir hayat sürmeliyiz.
Kendimizi tanımalı ve kabiliyetlerimizi keşfetmeliyiz.
Eş ve iş tercihimizi doğru yapmalıyız.
Aile hayatımız düzgün olmalı.
Ev içinde önemli bir karar alınacağı zaman "Aile Meclisi” oluşturarak alınacak kararlara çocuklarımızı da ortak etmek; onların aile bağlarını kuvvetlendirir, aileye aidiyet duygusunu güçlendirir.
Haftada bir gün "Aile Günü” ilan edilmeli. Televizyon, internet, akıllı telefonlar kapatılmalı. İmkân ölçüsünde ikram ile birlikte sohbet saati, kitap okuma saati veya çocukların sesli kitap okuyacağı veya beraber konu üzerinde konuşacağımız zaman dilimleri oluşturmalıyız.
Aldığımız eğitimlere, günlük meşguliyetlerimize dikkat etmeliyiz. (Fıtrata uygun eğitim olmalı)
Arkadaş grubumuza ve arkadaşlarımızın ilgi alanlarına dikkat etmeliyiz.
Zaman yönetimi konusunda doğru planlama yapmalıyız. Büyük İslam âlimi İmam Şafi hazretleri "Zaman bir kılıç gibidir sen onu kesmezsen o seni keser” diyor.
Serbest zaman faaliyetlerinde sportif, sanatsal, kültürel ve sosyal faaliyetler ile meşgul olmalıyız. İmam Şafi hazretleri başka bir nasihatinde ”Hak ile meşgul olmazsan batıl seni istila eder." diyor. Doğru, güzel, iyi ve faydalı meşguliyetler ile meşgul olmalıyız.
Kazancımızın helalinden olmasına dikkat etmeliyiz.
Yediklerimizin helal olmasına dikkat etmeliyiz.
Bağımlılığın insan hayatına ve sağlığına etkileri konusunda bilgi sahibi olmalıyız.
Doğru rol modelleri örnek almak ve doğru rol modeller olmak
Başkalarına faydalı olmak için faaliyetlerde bulunmalı, artı değer üretmeliyiz. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) "İnsanların hayırlısı, insanlara faydalı olandır.” buyuruyor.
Her halükârda şükretmeliyiz.
Manevi yönümüzü güçlü tutmalıyız.
Dinimize, vatanımıza, milletimize, ailemize, kursumuza vb. kurumlara aidiyet bilinci geliştirmelidir.
Emanet bilinci geliştirmelidir. Unutmayalım ki; ülkemiz, ailemiz, arkadaşlarımız, sevdiklerimiz, bedenimiz, kursumuz sahip olduğumuz her şey bize emanettir.
Yaşam becerileri kazanmalıyız. Yaşam becerileri kişinin günlük yaşamın zorluklarının üstesinden gelmesine yardımcı olmakta, onların sağlıklı, sorumlu ve üretken birer yetişkin haline gelmelerine katkı sağlamaktadır. Bu yönüyle ele alındığında yaşam becerileri toplumun sağlıklı ve güçlü yapılanmasına yönelik olumlu katkılar sağlar ve zararlı alışkanlıklardan korur.
Hayallerimiz ve ideallerimiz olmalı. Bizi diğer yaratılmışlardan ayıran bir yönümüz ve uğruna mücadele edeceğimiz hayallerimiz - ideallerimiz olmalıdır.
Hayallerimiz ve ideallerimiz bizi hayata bağlar, hayatı anlamlı kılar. Bağımlılıklardan korunmak ve hayatı anlamlı kılmak için her insanın şu üç konuda hayal ve idealleri olmalıdır.
Kendimize ait, (Güzel bir insan olmak, meslek erbabı olmak veya hafız olmak gibi)
Ülkemize ve insanlığa dair (Ülkemizin geleceği, refah ve huzuru için, dünyada adaletin hakim olması için çalışmak gibi)
Ahiret hayatımız ile ilgili (Bir mü'minde bulunması gereken sıfatlara sahip olarak Rabbimizin rızasını kazanmak vb.)
Hayalleri ve ideali olan insan onu gerçekleştirmek için mücadele eder, bu mücadele hayatı anlamlı kılar, zamanını doğru, faydalı işlerle meşgul ettiği için zararlı alışkanlıklara yönelmez. Böylece olumsuz ve kötü işlerden otomatik olarak uzak kalmış oluruz.
Bu satırları okuyan kardeşim! Sonuç olarak; öncelikle seni zararlı ve batıl olanla meşgul etmek isteyenlere karşı uyanık ol ve sadece Allah'a kul (köle) ol. Bizler günümüz modern çağının önde gelen hastalıklarından olan bencillik ve nemelazımcılıktan kurtulmalı birbirimizin dertleri ile dertlenmeliyiz. O zaman Rabbimiz bize yardım eder ve sorunlarımızın üstesinden gelebiliriz. Kendimize ve çevremize daha çok sevgi ve saygı göstermeyi ihmal etmemeliyiz. Rabbimizin yarattığı her şeye ve özellikle insana rahmet ve şefkat nazarı ile bakmalıyız. Bütün problemlere karşı Rabbimizin yarattığı fıtrat üzere çare ve çözümler aramalıyız. Unutmayalım ki üstesinden gelinmeyecek sorun yoktur. Allah var, gam ve keder yok inşallah. Rabbim insanlık tarihinin en büyük hastalığı ve felaketi olan bağımlılıklardan hepimizi, ailemizi, sevdiklerimizi ve tüm insanlığı korusun. (Âmin)
